چرا آتشفشان اتفاق می افتد و چرا آتشفشان فوران می کند؟ - دانشنامه آریایی

به طور مستقیم در زیر پوسته زمین لایه های سنگی وجود دارد که به علت درجه حرارت بالا در هسته ذوب شده و باعث تشکیل ماگما می گردد. ماگما حاوی گازهای گوناگون - به ویژه دی اکسید کربن، بخار آب و دی اکسید گوگرد است. ماگما در اتاق هایی به همان نام (محفظه ماگما) ذخیره می گردد که در زیر یک پوشش جامد قرار دارند. با توجه به حالت مایعی که دارد، چگالی ماگما کمتر از سنگ های بالای آن است که به همین علت آغاز به بالا رفتن می نماید. به طور همزمان بخار آب به حباب تبدیل می گردد که تراکم نسبی دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد را افزایش می دهد.

در طول زمان گازها به 1000 برابر سایز واقعی خود می رسند که در نتیجه آن فشار روی پوشش رویی محفظه ها بیشتر شده و باعث فوران آتشفشان می شوند. فرآیند این که چرا آتشفشان فوران می نماید شبیه به زمانی است که شما یک نوشیدنی گازدار را تکان می دهید و زمانی که درب آن را باز می کنید، گاز آن به طور ناگهانی بیرون می زند.

هنگامی که ماگما آزاد می گردد (به وسیله شکستگی های پوسته زمین که ما آن را آتشفشان می نامیم) به عنوان گدازه ای که به میزان 1100 درجه سانتیگراد گرم است شناخته می گردد. به طور معمول، فوران آتشفشان با آبشارهایی از خاکستر داغ، گاز و قطعه سنگ های مذاب که حدود 1000 درجه سانتیگراد هستند و حدود 700 کیلومتر در ساعت حرکت می نمایند، همراه است.

چه چیزی باعث حرکت ماگما می گردد

چرا آتشفشان فوران می نماید را تا حدودی متوجه شده ایم. آن هم این است که افزایش فشار بر درب محفظه باعث می گردد که ماگما از زیر آن آزاد گردد. با این حال، در علت حرکت ماگما و نوع فوران فراوری شده تفاوت هایی وجود دارد. آتشفشان ها معمولا در نزدیکی مرزهای صفحات تکتونیکی زمین یافت می شوند. آن ها گاهی توسعه می یابند و شکافی در سطح را به وجود آورند و گاهی به سمت یکدیگر حرکت نموده و یکی از پوسته ها بزیر پوسته دیگر فشار وارد می نماید که به این فرایند فرورانش می گویند.

هنگامی که صفحات از هم جدا می شوند، ماگما به آرامی افزایش می یابد تا شکاف را به وسیله یک انفجار ملایم گدازه بازالتی نازک که دمای 800 تا 1200 درجه سانتیگراد دارد، پر کند. بعلاوه زمانی که یکی از پوسته ها بزیر پوسته دیگر فشار وارد می نماید، سنگ های مذاب، رسوبات و آب دریا به داخل محفظه ماگما وارد می شوند. سنگ و رسوبات با ماگمای تازه ترکیب می شوند و به تدریج محفظه را تا زمانی که فوران کند، پر می نمایند. در این حالت گدازه آندزیت چسبنده و ضخیمی در دمای 800 تا 1000 درجه سانتیگراد آزاد می گردد.

البته می توان گفت که صفحات تکتونیکی تنها علت این که چرا آتشفشان فوران می نماید نیستند.

کاهش درجه حرارت می تواند ماگماهای قدیمی را کریستال کند، به محفظه بفرستد و باعث گردد که مایع تازه ماگما به بالا و بیرون راهنمایی گردد. این حالت مانند زمانی است که یک شیئی مانند آجر در یک سطل آب میوفتد.

کاهش فشار بیرونی در محفظه ماگما بعلاوه می تواند موجب فوران گردد. زیرا در این صورت فشاری که از پایین وارد می گردد بیشتر می باشد. این فرآیند اغلب به علت حوادث طبیعی مانند طوفان اتفاق می افتد، که باعث کاهش تراکم سنگی یا ذوب شدن یخچال بالای درب محفظه شده، که ترکیب بندی سنگ های مذاب را به هم می زند. اعتقاد بر این است که ذوب یخچال های طبیعی یکی از دلایل فوران کوه ایافیاتلایوکوتل در ایسلند است.

انواع مختلف آتشفشان

آتشفشان سپری (shield volcano): ظاهر آتشفشان سپری شبیه به یک گنبد صاف است. این نوع آتشفشان گدازه بازالتی را به شیوه ای ملایم آزاد می نماید که اغلب آهسته است و مردم به راحتی می توانند با آغازش از آن جا دور شوند.

آتشفشان چینه ای (stratovolcano): یک آتشفشان چینه ای دارای شکل مخروطی کلاسیک است و ماگما آندزیتی را آزاد می نماید. آتشفشان چینه ای فوران های شدید خشونت آمیزی را فراوری می نماید. آتشفشان کوه آگنگ فعال در بالی در این رده قرار گرفته است.

کاسه آتشفشانی (Caldera): کاسه آتشفشانی دارای ظاهر دایره ای به شکل حوضچه ای است و گدازه ریوولتی ضخیمی بین 650 تا 800 درجه سانتیگراد را آزاد می نماید. شکل آن به علت شدت فوران های آن است که باعث می گردد دیوار محفظه ماگما خراب گردد.

چه چیزی حجم یک فوران را معین می نماید؟

حجم فوران به ضخامت ماگما بستگی دارد، تراکم گازهای موجود در آن و میزان ماگما تازهی که به محفظه ماگما منتقل می گردد از دلایل دیگر است. گدازه های بازالتیک اجازه می دهند که به راحتی که گاز آزاد گردد. این موضوع منجر به فوران های کوچکتر می گردد، در حالی که آزاد شدن گاز ناشی از گدازه آندزیتی و ریوولتی باعث می گردد که فوران های بزرگتر اتفاق بیوفتد.

خطرات آتشفشانی

تا به اینجا متوجه شدیم که چرا آتشفشان فوران می نماید و چه چیزی حجم آن را به وجود می آورد. به هر حال خطرات متعددی ناشی از فوران ها وجود دارد که می توانند طیف وسیعی از عواقب را داشته باشند. گدازه (لاوا) اغلب به عنوان خطر اصلی فوران آتشفشان شناخته می گردد، اما این تنها مورد نیست. خطراتی شامل ابرهای خاکستر، باران خاکستر، زمین لرزه، سونامی و … نیز وجود دارند.