شناسایی دو مسجد و یک مدرسه به عنوان بخشی از میراث ایرانیان مهاجر در روسیه - دانشنامه آریایی

مرتضی رضوانفر که برای آنالیز میراث ایرانیان مهاجر در قرن 19 میلادی در روسیه به این منطقه سفر نموده، درباره شناسایی این دو مسجد و مدرسه دخترانه در داغستان گفت: حاج اسدالله معرفت به همراه دو برادراش تاجرانی بودند که در اوج بحران های مالی در نیمه دوم قرن 19 میلادی از شهر خامنه به مقصد شهر پطروفسک در داغستان روسیه مهاجرت کردند. شهر پطروفسک که اکنون ماخاچ قلعه نامیده می گردد در قرن نوزدهم میلادی یک مرکز تجاری بزرگ بوده و به علت حضور مهاجران و بیش از 32 زبان زنده، به عنوان بهشت زبان شناسان نیز نامیده می گردد.

این پژوهشگر اضافه نمود: این سه برادر اهل خامنه بنیانگذار مدارس معرفت در ایران و داغستان و مؤسس چندین مرکز عام المنفعه در داغستان بودند و طبق منابع مکتوب و اسناد موجود در موزه حاج اسدالله در شهر خامنه، این برادران از 1312 قمری (تاریخ اولین کتیبه) یک مسجد، یک مدرسه دخترانه، مهمانسرا، درمانگاه و تجارتخانه در پطروفسک تأسیس می نمایند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: در سفر نخستم در سال 1393 خورشیدی به چچن و داغستان، کتیبه های یک ساختمان اداری در شهر تاریخی دربند که به وسیله خسرو انوشیروان تأسیس شده است، قرائت و تعیین شد این دومین مسجدی است که به وسیله این برادران (تاریخ 1317 قمری) ساخته شده است.

او گفت: در سفر دوم به داغستان در سال 1397 خورشیدی، به منظور یافتن مزار عبدالرحیم طالبوف (نماینده تبریز در اولین دوره مجلس) به شهر بویناکسک عزیمت کردم و حسب اتفاق، هنگام تخریب یک مسجد و مدرسه، کتیبه آن ملاحظه و تعیین شد این سومین مسجد و دومین مدرسه ای است که خانواده معرفت در داغستان (تاریخ 1329 قمری) ساخته اند.

این پژوهشگر میراث فرهنگی با بیان اینکه برادران معرفت، سه مدرسه نیز به سبک تازه در شهرهای مشهد، رشت و خامنه تأسیس کردند و با انتقال روش های نوین آموزش و پرورش به ایران، خدمات گران سنگی انجام دادند، اظهار کرد: از نکات قابل توجه در خدمات این خانواده، تأسیس اولین مدارس رایگان در ایران و نقش مهمی است که در انتقال نظام نوین آموزشی به ایران داشته اند. بعلاوه در دورانی که هنوز در ایران رفتن دختران به مدرسه های سبک تازه باب نبود یک مدرسه دخترانه برای مهاجران ایرانی در پطروفسک تأسیس می نمایند.

رضوانفر اضافه نمود: از دستاوردهای این پژوهش میدانی، معرفی دو مسجد و یک مدرسه در شهرهای دربند و بویناکسک است که شناسایی و برای نخستین بار به جامعه ایرانی و روسی معرفی شده است. بعلاوه در مأموریت اخیر، شناسنامه ای برای بیشتر میراث مشترک ایران و روسیه خصوصا جمهوری های داغستان و اوستیا تهیه شده است.