فصل کاوش های باستان شناسی ایران و آلمان شروع شد - دانشنامه آریایی

عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز اضافه نمود: تپه الله قلی لیلان در بخش لیلان شهرستان ملکان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و در جنوب غربی ترین نقطه استان آذربایجان شرقی واقع شده و در تاریخ 25 اسفند 1379 با شماره ثبتی 3088 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این باستان شناس اظهار کرد: از آن جا که دشت لیلان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و جنوبی ترین شهر استان آذربایجان شرقی یکی از مهم ترین دشت های پیش از تاریخی و تاریخی این منطقه به شمار می آید و با توجه به پرسش ها و ابهامات اساسی در رابطه با نوسنگی و مس و سنگ این منطقه از شمال غرب ایران و همچنین با توجه به اهمیت دو محوطه نوسنگی الله قلی تپه سی و تپه چمن اولین فصل مطالعات باستان شناسی و همچنین معین عرصه و پیشنهاد حریم جهت حفاظت محوطه ها در تپه نوسنگی الله قلی تپه سی لیلان انجام گرفت.

عابدی اضافه نمود: این پروژه شروع شده تا بتوان ضمن حفاظت از این دو محوطه ارزشمند به بازنگری گاهنگاری دقیق، مواد فرهنگی نوسنگی این منطقه و همچنین به صندلی این دو محوطه بسیار مهم در مطالعات نوسنگی شمال غرب ایران و غرب آسیا و نیز روابط منطقه ای و فرامنطقه ای و تجارت با مناطق همجوار شرق آناتولی، شمال بین النهرین و قفقاز جنوبی از یک سو و با غرب و جنوب دریاچه ارومیه از سوی دیگر پرداخت.

او گفت: آنالیز های اولیه بر روی آثار سطحی نشانگر حضور آثار شاخصی از دوره نوسنگی حاجی فیروز - حسونا و حتی شواهد قدیمی تر از دوره حاجی فیروز در این منطقه حکایت داشت که با توجه به نبود مطالعات دقیق نوسنگی در این استان و شرق دریاچه ارومیه، وجود این آثار اطلاعات ما را از شرایط جوامع پیش از تاریخی نوسنگی و گاهنگاری این منطقه و روابط فرامنطقه ای آن با مناطق همجوار را تا حدود زیادی روشن ساخت.

سرپرست هیات باستان شناسی با بیان این که در راستا فصل اول مطالعات تپه الله قلی لیلان، گمانه لایه نگاری و 13 گمانه معین عرصه و حریم ایجاد و مورد کاوش نهاده شد که نتایج جالب توجهی و ارزشمندی را به همراه داشت، توضیح داد: گمانه های لایه نگاری نشان داد که استقرار در این محوطه از شروع دوران نوسنگی باسفال در حدود 6 هزارو 800تا هزارو 700 پیش از میلاد شروع و به مدت حدود یک هزاره و تا پنچ هزارو 800 تا پنج هزارو 700 پیش از میلاد ادامه یافته است.

عابدی اعلام کرد: کاوش های اولین فصل تپه لیلان روشن ساخت که این محوطه به همراه محوطه همجوار آن یعنی تپه چمن، قدیمی ترین روستاهای نوسنگی آذربایجان ایران را تشکیل می دهند که تپه لیلان یک روستا بسیار بزرگی به وسعت حدود 4 هکتار را شامل می گردد که دارای 9 متر نهشته و آثار فرهنگی متعلق به دوره نوسنگی است که از این حیث این محوطه را در زمره شاخص ترین و بزرگترین روستاهای شروعین نوسنگی غرب آسیا و شمال غرب ایران قرار می دهد.

این باستان شناس گفت: از آنجائی که یافته های حاصل از کاوش شواهد قدیمی تر از حاجی فیروز را در محوطه نمایان ساختند و با توجه به قدمت آثار تحتانی محوطه تپه لیلان و تپه چمن را می توان قدیمی ترین روستاهای نوسنگی با سفال در شمال غرب ایران به شمار آورد که این دو تپه به فاصله 700 متری از یکدیگر شکل گرفته اند که با توجه به آنالیز های سطحی در تپه چمن و کاوش در تپه لیلان می توان این گونه احتمال داد که ابتدا جوامع نوسنگی این دشت در حوالی 7 هزار سال پیش از میلاد در تپه چمن مستقر شده اند و پس از حدود 300 سال استقرار این محوطه ترک شده و در تپه لیلان سکونت به مدت یک هزاره ادامه یافته است.

به گفته وی، در طی کاوش تپه لیلان شواهد فراوانی از آثار دوره نوسنگی از جمله تعداد 11 کوره پخت سفال، تدفین های نوسنگی، فازهای مختلف معماری خشتی و چینه ای از جمله معماری های راست گوشه با خشت های پلانو - کانوکس سیگاری شکل از جمله مهمترین یافته های این کاوش هستند.

او اظهار کرد: بیشترین یافته های این محوطه را نیز سفال های شاخص دوره نوسنگی از نوع حاجی فیروزی (حسونایی - سامرایی)، ابزارهای سنگی عمدتا از جنس ابسیدین و ادوات سنگی عمدتا مرتبط با کشاورزی اولیه، همچنین سردوک های سفالی و درفش های استخوانی تشکیل می دهند و وجود پیکرک های حیوانی از دیگر یافته های شاخص این روستای شروعین در این منطقه از شمال غرب ایران است.

سرپرست هیات باستان شناسی اضافه نمود: آنالیز اولیه مواد فرهنگی این محوطه نشان از یک ارتباط گسترده شمال غرب ایران در دوره نوسنگی با سفال از یک سو با محوطه هایی مانند حسونا، ام الدباغیه، سامرا، متارا، شمشارا، یاریم تپه و تل سوتو در شمال بین النهرین و از سوی دیگر با محوطه های شرق آناتولی مانند حاکمی اُوسَه و نیز با محوطه های شاخص شمال سوریه و منطقه جزیره مانند تل صبی ابیاد و تل هلولا است.

او نکته شاخص دیگر در کاوش های تپه لیلان را وجود آثار دوران تاریخی در بخشی از سطوح و لایه های فوقانی محوطه دانست که احتمالا متعلق به دوره مانایی بوده و شواهد آن در یکی از ترانشه ها و سطح محوطه معین شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، وی در خاتمه گفت:13 گمانه معین عرصه و حریم محوطه نیز این امکان را فراهم ساخت تا محدوده دقیق محوطه معین گردد و برنامه ریزی ها جهت حفاظت از محوطه و جلوگیری از پیشروی کشاورزان و زمین داران اطراف محوطه به عرصه و حریم محوطه صورت گیرد که با تصویب نهایی نقشه معین عرصه و حریم و ابلاغ آن به مالکان و زمین داران اطراف محوطه امید است که مراحل قانونی و حقوقی جهت حفاظت هر چه بیشتر محوطه صورت گیرد.