مدیریت ریسک خطرات اقلیمی با آنالیز فشار سطح دریا - دانشنامه آریایی

به گزارش خبرنگاران، فشار هوا نیرویی است که هوا بر یک واحد از سطح زمین وارد می نماید. فشار ستون هوا در سطح دریای آزاد، 1013 میلی بار یا هکتوپاسکال بر سانتی مترمربع است ولی این مقدار در همه جا و همه وقت ثابت نیست، بر همین اساس پراکندگی افقی فشار اتمسفر را با استفاده از خطوط هم فشار در نقشه های سینوپتیک فشار سطح دریا یا اصطلاحاً SLP نشان می دهند. این نقشه های فشار، کاربرد زیادی در اقلیم شناسی داشته و در شناخت آب وهوای هر منطقه اهمیت زیادی دارند. از سوی دیگر همبستگی قدرتمندی بین دو عامل اقلیمی دما و بارش و متغیر فشار سطح دریا وجود دارد. ازاین رو شناخت تغییرات مراکز فشار می تواند یافته های سودمندی درزمینه شرایط فعلی و آتی اقلیم هر کشوری را نمایان کند.

متخصصین اعتقاد دارند که عرض جغرافیایی، پراکندگی دریاها و خشکی ها و اختلاف درجه حرارت نواحی مختلف کره زمین از عواملی هستند که در پراکندگی افقی فشار اثر می گذارند. با توجه به اینکه الگوهای فشار سطح دریا از مهم ترین پدیده های سینوپتیک هستند و جابه جایی آن ها نقش انکارناپذیری در شرایط اقلیم کشور و خاطرات اقلیمی ایران دارد، آنالیز ویژگی های جغرافیایی این سیستم و تغییرات زمانی و مکانی آن دارای اهمیت فوق العاده ای است و ضرورت دارد که تغییرات فشار سطح دریا و روند آن در طول سری زمانی 69 ساله (1948-2016) آنالیز گردد.

در این راستا، یک کوشش علمی پژوهشی توسط محققین دانشگاه خوارزمی با همکاری دانشگاه آزاد چالوس انجام گردیده است که هدف از آن، آشکارسازی وجود روند و تغییرات معنادار فشار سطح دریای ایران بوده است.

به بیان این پژوهشگران، ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در دوره گرم و سرد سال، تحت استیلای الگوهای مختلف فشار سطح دریا مانند پرفشار جنب حاره، پرفشار سیبری، کم فشارهای مونسون، کم فشارهای دریای مدیترانه، سیاه و سودان است و این الگوها در طول سری زمانی تحت آنالیز، دچار تغییر گردیده اند و تأثیرات نامطلوبی مانند کاهش بارش و افزایش دما و کاهش رطوبت و خارج شدن از وضعیت هنجار و استاندارد ازنظر اقلیمی داشته اند که حتی به عقیده برخی ممکن است به تغییر اقلیم ایران از الگوی نیمه خشک به بیابانی بینجامد و سبب مخاطرات اقلیمی گردد.

بدین منظور، محققان فوق، داده های موردنیاز از سال 1948 تا 2016 را از پایگاه داده های هواشناسی موسوم به NCEP NCAR دریافت نموده و برای طبقه بندی فصلی و تهیه نقشه های موردنظر، مورد استفاده قرار دادند.

بر اساس نتایج این تحقیق، آنالیز نمودار روند سری زمانی مقادیر میانگین، متوسط حداقل و متوسط حداکثر فشار سطح دریا نشان می دهد که مقدار فشار سطح دریای ایران دارای سیر صعودی معناداری بوده است و بیشترین افزایش میانگین فشار سطح زمین در فصل زمستان رخ داده است.

طبق این یافته ها، نقشه های میانگین ده ساله فشار سطح دریای ایران در فصول مختلف، مشابه هم بوده و مقدار میانگین فشار از شمال ایران به سمت جنوب کاهش یافته است. مقادیر آنومالی در تمامی فصول از دهه سوم سری زمانی مورد مطالعه مثبت گردیده است. طبق تعریف متخصصان، آنومالی مثبت حاکی از افزایش مقدار فشار سطح دریا در ایران است.

دکتر یوسف علی پور، محقق آب وهواشناسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی و همکارانش در این تحقیق، دراین باره می گویند: افزایش فشار سطح دریا در فصل تابستان به احتمال فراوان ناشی از افزایش شدت و وسعت پرفشار جنب حاره آزور و پیشروی زیاد این سامانه به ایران است. افزایش شدت و وسعت پرفشار جنب حاره به معنای افزایش قدرت و تشدید پایداری، سازوکار عدم صعود و ایجاد شرایط خشک سالی و به عبارتی تغییر اقلیم و ایجاد مخاطرات اقلیمی در مناطق تحت تسلط پرفشار جنب حاره است.

به اعتقاد محققان فوق: مطالعه و شناسایی گذشته و حال سامانه های فشار سطح زمین در آگاهی بخشی، آمادگی و پیشگیری قبل از وقوع بعضی از مخاطرات اقلیمی منتج از این تغییرات اهمیت زیادی دارد. در حال حاضر شناسایی تغییرات فشار سطح زمین در ایجاد مخاطرات اقلیمی در برخی از کشورها اهمیت زیادی دارد و پیشنهاد می گردد در این زمینه مدیران و متخصصان ایرانی سیاست ها و برنامه ریزی های لازم را اتخاذ نمایند و با پیش بینی و بهینه سازی فعالیت های خود خسارات ناشی از این مخاطرات اقلیمی را بکاهند.

دکتر علی پور و همکاران ادامه می دهند: با توجه به اهمیت موضوع و آسیب پذیری کشور در مقابل مخاطرات محیطی، واضح است که مدیریت ریسک مخاطرات اقلیمی با در نظر دریافت افزایش فشار سطح زمین، از احتمال موفقیت و درجه اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود.

این یافته ها که به اهمیت برنامه ریزی مدیریت ریسک مخاطرات اقلیمی با در نظر دریافت افزایش فشار سطح زمین اشاره دارند، در یکی از نشریات علمی پژوهشی دانشگاه تهران به نام نشریه مدیریت مخاطرات محیطی منتشر گردیده اند.