از مبارزه با استعمار تا مرگ در عربستان؛ دیکتاتور تونس که بود؟ - دانشنامه آریایی

زین العابدین بن علی هشتاد و سه سال پیش در تونس به دنیا آمد. در دوران دبیرستان به جنبش های مخالف استعمار فرانسه پیوست و برای مدت کوتاهی هم به زندان افتاد اما تحصیلات عالی خود را در مدارس نظامی فرانسه و آموزشگاه های اطلاعاتی و ضد اطلاعاتی این کشور گذراند.

وی پس ازسالها خدمت در سمت های امنیتی و دیپلماتیک، پس از حضور کوتاه در پست نخست وزیری در جریان یک کودتای بدون خون ریزی در سال 1987 میلادی قدرت را از دستان حبیب بورقیبه گرفت.

اما سرنوشت او به آدینه 26 آذر ماه 1389 گره خورده بود، روزی سرنوشت ساز در تاریخ معاصر دنیا عرب؛ روزی که محمد بوعزیزی جوان دستفروش تونسی در اعتراض به توقیف چرخ دستی و کالاهایش، خود را در مقابل ساختمان شهرداری به آتش کشید تا این گونه آتشفشان خشم 23 ساله ملت تونس علیه زین العابدین بن علی دیکتاتور این کشور فوران کند.

اعتراضات تنها به جغرافیای تونس محدود نشد بلکه موجی از خشم و تظاهرات بسیاری از کشورهای شمال آفریقا و منطقه غرب آسیا را درنوردید؛ حوادثی که از همان زمان در ادبیات سیاسی از آن با عنوان بهار عربی یاد می شد.

در همین حال قرعه اولین سقوط سلسله وار دیکتاتورها به نام زین العابدین بن علی افتاد. فعالیت حزب اسلامگرای النهضه در دوران بن علی متوقف شد

تثبیت قدرت

عمده حیات سیاسی بن علی را تقابل با مخالفان حکومت تشکیل می داد.

اقداماتی همچون ممنوعیت فعالیت حزب اسلامگرای النهضه، بستن روزنامه ها و دفاتر شبکه های خبری خارجی از جمله الجزیره، فیلترینگ شبکه های اجتماعی، آمار بالای زندانیان سیاسی و اصلاح بندهای 39 و 40 قانون اساسی برای برطرف محدودیت سنی حضور در پست ریاست جمهوری از جمله اقدامات بن علی برای تثبیت دیکتاتوری در تونس بود. بن علی و همسرش لیلی طرابلسی در پرونده های متعدد فساد اقتصادی دست داشتند

فساد اقتصادی

طبق برآوردها دارایی های خانواده بن علی تا 5 میلیارد دلار برآورد شده است.

در همین حال بانک دنیای نیز پیشتر در گزارشی از اختلاس میلیاردی زین العابدین بن علی و نزدیکانش خبر داده بود. بر پایه این گزارش، بن علی و نزدیکانش در طول بیش از 20 سال تا 50 میلیارد دلار پول اختلاس نموده اند. در این گزارش اسامی 220 شرکت فهرست شده که زیر کنترل زین العابدین بن علی و خانواده اش بوده است که از جمله آن ها می توان شرکت های خودروسازی، مخابرات، ساخت و ساز و مواد غذایی را نام برد. تظاهرات سراسری مردم تونس در سال 2011 به سرنگونی بن علی منجر شد

سرنگونی

مردم تونس در طول یک ماه پس از خودسوزی بوعزیزی با شعار الشعب یرید اسقاط النظام (ملت خواهات سقوط نظام است) به تظاهرات سراسری خود علیه سیستم حاکم ادامه دادند تا اینکه پس از کشته شدن ده ها تن از معترضان خاتمه در تاریخ 14 ژانویه (24 دی 89) بن علی با انحلال دولت و مجلس از قدرت استعفا داد و به همراه خانواده خود ابتدا به فرانسه رفت اما به دلیل پذیرفته نشدن از سوی دولت این کشور به عربستان سعودی گریخت.

در تاریخ 21 فوریه 2011، دولت موقت تونس در درخواستی رسمی از دولت عربستان سعودی خواست تا زین العابدین بن علی را به خاطر سرکوب مردم معترض به آن کشور، جهت محاکمه تحویل دهد. دادگاه تونس به صورت غیابی 4 بار حکم حبس ابد بن علی را صادر نموده است

محاکمه

بن علی در تونس با احکام سنگین قضایی روبه رو بود. چهار حکم حبس ابد، 200 سال زندان و 100 میلیون دلار جریمه نقدی بخشی از احکام صادره علیه رئیس جمهوری پیشین این کشور به اتهام، قتل عمد، توطئه علیه امنیت کشور، سوء استفاده از قدرت، قاچاق مواد مخدر و اختلاس است.

در تاریخ 26 ژانویه 2011، دولت تونس، حکم بازداشت بین المللی زین العابدین بن علی و بعضی از اعضای خانواده اش از جمله همسرش را در ارتباط با معاملات ملکی غیرقانونی و انتقال دارایی مردم تونس به خارج از کشور، صادر کرد.

دادگاه نظامی تونس در 19 ژوئیه 2012 بن علی را به طور غیابی به جرم دستور کشتار 43 تظاهرنماینده در جریان قیام مردم تونس به حبس ابد محکوم کرد. منصف المرزوقی (سمت راست) و قاید السبسی (سمت چپ) رئیسان جمهور پس از بن علی

تونس پس از بن علی

پس از خروج بن علی از تونس محمد الغنوشی به عنوان نخست وزیر موقت زمام امور را به دست گرفت اما وی تنها پس از 40 روز به دلیل ناکام ماندن در تشکیل قدرت جای خود را به محمد قاید السبسی داد.

در تاریخ 22 آذر 1390 نیز مجلس مؤسسان تونس، المنصف المرزوقی رهبر حزب کنگره برای جمهوری و اپوزیسیون زین العابدین را به عنوان اولین رئیس جمهور منتخب مردم انتخاب کرد.

در آذرماه 1393 مردم تونس برای اولین در انتخاباتی دموکراتیک شرکت کردند و محمد القاید السبسی از جنبش نداء تونس توانست اعتماد مردم را به دست آورد و به عنوان اولین رئیس جمهوری منتخب مردم پس از قیام 2011 فعالیت خود را شروع کرد.

السبسی خاتمه در 92 سالگی در مرداد ماه سال جاری (1398) در پی وخامت اوضاع جسمانی درگذشت تا تونس شاهد برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری باش. انتخاباتی که ابتدای هفته جاری برگزار گردید و به گفته هیأت عالی مستقل انتخابات تونس بر اساس نتایج نهایی شمارش صندوق های رأی، قیس سعید علی با 18.4 درصد بیشترین آرای این دوره از انتخابات را کسب نموده است و شهروندان تونسی باید در دور دوم رئیس جمهور آینده خود را مشخص نمایند.

مرگ

زین العابدین خاتمه پس از طی یک دوره بیماری روز گذشته (پنجشنبه) در یکی از بیمارستان های عربستان درگذشت تا اینگونه سرنوشت اولین دیکتاتور مخلوع دنیا عرب پس از جنبش های سراسری سال 2011 به تاریخ بپیوندد.، ایرنا