در سواد هوشمند همواره باید به اهداف متعالی و ارزش های اسلامی توجه کرد - دانشنامه آریایی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، سخنرانان این سمینار عبارت بودند از: دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکدة مطالعات جهان، رئیس مرکز پژوهشی سیاست های فضای مجازی، رئیس کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، و دبیر شورای انقلاب فرهنگی، دکتر یونس شکرخواه، مدیرگروه مطالعات اروپای دانشکدة مطالعات جهان و مشاور عالی و مدیرگروه ارتباطات و رسانة کمیسیون ملی یونسکو، دکتر احسان شاه قاسمی، استادیار گروه ارتباطات دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران و عضو کمیتة اجرایی کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، علیرضا صالحی نژاد، پژوهشگر مرکز پژوهشی سیاست های فضای مجازی و عضو کمیتة اجرایی کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، و مقالة مشترک دکتر پریسا امیری فرد، استادیار فلسفة تکنولوژی دانشگاه پیام نور استان مرکزی، و دکتر عبدالله کریم زاده، استاد مدعو گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران و مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی.

دکتر سعیدرضا عاملی، سخنران نخست سمینار سواد رسانه ای و اطلاعاتی کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، با موضوع سواد انسانی و سواد مجازی هوشمند: داده های عملکردی و تعاملی بزرگ به منزلة عرصة سواد های جایگزین به سخنرانی پرداخت. دکتر عاملی تاریخچة بحث سواد رسانه ای را از دهة 1960 اعلام کرد که 40 سال از عمر رادیو گذشته بود و تلویزیون سیاه وسفید در جامعه رواج داشت. در این ایام سواد رسانه ای بیشتر توانایی استفادة بهینه از رسانه در فضای اجتماعی تعریف می شد. با افزایش رسانه های واسط و ظهور اینترنت داده های گسترده ای از اطلاعات عرضه شد. اینترنت تکرار جهان اول در جهان دوم بود. با این تحول انواع تعریف از سواد رسانه ای مطرح شد.

این استاد ارتباطات با بیان این مقدمه دربارة پیشینة سواد رسانه ای، مفهوم سواد جایگزین را مطرح نمود و به تبیین آن پرداخت. به بیان او، سواد همواره مقوله ای انسانی، نسبی، تعاملی، به لحاظ فلسفی مشکک و دارای تدرج، و مرتبط با توانایی و دانش خواندن و نوشتن بوده است. عملکرد های عمومی، تخصصی و مهارتی سواد نیز به دنبال آن مطرح شده است.

رئیس کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، مقولة سواد را در دامنة توسعة دانش شبیه سازی مطرح نمود. او شبیه سازی هستی (biomimetic) را پس از شکل گیری دانش یکپارچه در دهة 80 و با ابطال پذیری دانش بشری اعلام کرد که حرکت به سمت دانشی محکم در میان دانشمندان جهان شکل گرفت و افزود: تمامی ظرفیت های فناوری مرتبط با نوعی شبیه سازی توانائی های انسان است. با این تعبیر، اینترنت نیز ادامة ذهن است: فرازمان، فرامکان و پرواز در دامنه های گسترده، غیرمرکزی بودن ذهن، امکان فایل های موازی، و استقلال همراه با تنوع و تکثر.

سپس، به تبیین عرصة بزرگ و پیچیدة سواد صنعتی هوشمند در کنار سواد انسانی پرداخت. رئیس مرکز پژوهشی سیاست های فضای مجازی، اصطلاح سواد جایگزین را به کار برد، و از جمله خصیصه های آن را چنین برشمرد: تنوع پذیری، استاندارسازی، یکپارچگی، و تأمین یک هدف در همه جا، فاقد نفس، و دارای توانایی یادگیری، آموزش، مراجعات هم زمان (synchronize)، قدرت محاسباتی هدف مند و داده کاوی، هوشمندی معطوف به اتوماتیکسازی. دکتر عاملی با طبقه بندی هوشمندی به هوشمندی کم، نیمه هوشمند و تمام هوشمند، آغاز شکل گیری تمام هوشمند را از سیستم های پرداخت اتوماتیک بانکی خواند.

رئیس دانشکدة مطالعات جهان با بیان این مطلب که مغز انسان با 20 میلیارد نرون و 200 تریلیون سیناپس برای اتصال سلسله اعصاب مغز، از ساختار های بسیار پیچیده ای برخوردار است افزود: ادعا شده است که تا کنون شبیه سازی 5/4 درصد از مغز انسان انجام گرفته و تا سال 2025 تا 85 درصد پیش خواهند رفت. دکتر عاملی، هوش مصنوعی را محصول تراکم تجارب چندرشته ای دانست که میراث تراکم رشته های متنوع است؛ از فلسفه و ریاضی و الگوریتم گرفته تا ارتباطات درونی انسان با خود (intra personal communication) و ارتباطات بیرونی او (inter personal communication).

دکتر عاملی به طبقه بندی راسل و نورویک (1995) در خصوص هوش مصنوعی اشاره کرد:

1. سیستم هایی که شبیه انسان فکر می کنند.

2. سیستم هایی که شبیه انسان عمل می کنند.

3. سیستم هایی که به طور منطقی فکر می کنند.

4. سیستم هایی که به طور منطقی عمل می کنند.

5. سیستم هایی که به طور منطقی فکر و عمل می کنند.

همچنین، در قیاس مغز انسان با هوش مصنوعی، هوش مصنوعی را دارای سرعت، دقت محاسبات و حافظه، سرعت دسترسی به حافظه، طول عمر حافظه، ظرفیت حافظه؛ و مغز انسان را دارای ادراک، بافت و قدرت سازگاری و خودترمیمی، شناخت، خوش فکری و نوآوری، انعطاف پذیری و توانایی یادگیری بسیار گسترده برشمرد.

دکتر عاملی شرکت ماکروسافت در مونترال را به سمت ساخت ماشین های باسواد اعلام کرد، با هدف تأمین قدرت یادگیری برای نوشتن، تفکر، برقراری ارتباط در رایانه. لذا، الگوریتم های فرایادگیری را برای یادگیری توانایی های جدید طراحی کرده اند (یادبگیرد که بیاموزد و به جای پاسخ دادن صرف، سؤال نیز بپرسد) و افزود: در این ماشین ها نوعی خودآگاهی پدید آمد؛ ربات های باسوادی که به سمت انسان شدن پیش می روند. پس از آن نرم افزار های فوق باسواد (super literate software) شکل گرفت. در انسان بر اساس تجربیات و یادگیری سواد شکل می گیرد که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. منظور از نرم افزار های فوق باسواد نرم افزار هایی است که سواد همة انسان ها و همة داده های موجود را شامل می شود.

به گفتة دکتر عاملی، زمان در هوش مصنوعی به سمت تراشه های بسیار کوچک تر و در نتیجه قدرت طبقه بندی جزیی تر در حرکت است. ترافیک اینترنت در سال 2014 از مرز 780 (10 به توان منفی 18) اگسابایت در سال گذشت. فیس بوک واحدی زمانی را به نام فیلک مطرح می کند که بزرگ تر از 1 نانوثانیه و کوچک تر از 1 میکروثانیه است. در این کوچک سازی ها در یک فریم چهار اسلایس تصویر را می توان گنجاند و با افزایش ریزتراشه ها، قدرت تراکم مراجعه به داده افزایش می یابد.

دبیر شورای انقلاب فرهنگی در نتیجه گیری سخنان خود گفت: اگر همة قابلیت های مجازیت را به سواد هوشمند بیفزاییم، پیچیدگی این سواد عیان خواهد شد. فضای هوشمند فضایی رقومی، غیرمرکزی، حافظة مجازی، هایپرلینک و شبکه ای است. سواد هوشمند در برخی ابعاد از سواد انسانی قدرت مندتر است، اما به لحاظ جامعیت از سواد انسانی به مراتب ضعیف تر است. فناوری جهت خطی ندارد، بلکه نمایی است. نکتة آخر سخنان دکتر عاملی هشدار دربارة خطرات این سواد در کنار ظرفیت زیاد آن و قدرت تخریب بالاتر و هوشمندتر آن بود و افزود: همواره در عمل، هدفِ متعالی است که اهمیت دارد و باید به آرامش انسان منتج شود؛ که در سواد هوشمند نیز همواره به اهداف متعالی و ارزش های اسلامی باید توجه کرد.

در بخش پرسش وپاسخ دکتر عاملی به کتاب اینترنت و سواد مجازی اشاره کرد که در آن سواد به سه قلمرو طبقه بندی شده است: سواد عمومی، سواد اختصاصی با توجه به بوم رنگ فضای اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی ایران، و سواد تخصصی. دکتر عاملی در بحث حکمرانی اینترنت، برخی کشور ها نظیر چین را مثال زد که به دنبال تعریف دو تکه کردن اینترنت و تعریف نظام حکمرانی متفاوت با آیکن هستند. اینترنت به سمت چند تکه شدن در حال حرکت است. در کشور برای کاهش ریسک داده ها، شبکة ملی اطلاعات راه اندازی شده است. فناوری قابل تربیت است تا بتوان استفادة بهینه از آن برد. دکتر عاملی به نقل از پروفسور اندرو فینبرگ گفت: خلاقیت قانون است به عبارتی فنآوری ها قانون زندگی تولید می کنند. لذا، در این جهت باید بتوانیم در بافت، فرهنگ و ویژگی های بومی خود به فنآوری های متناسب نرم و سخت تولید کنیم و این از عرصه نوآوری که در پاسخ به مسائل و سئوالات تعیین می یابد، قابل دستیابی است..